Kariyer; genel anlamda “bir yere gelebilmek” için yapılan yolculuk demektir. Ayrıca mesleki açıdan mesleki niteliğinin artışının, akademik açıdan tanınan çeşitli derece ve katmanlar düzeyinde sınıflara yükselmesine verilen genel addır. Kariyerin sözlük anlamı ise bir meslekte zaman ve çalışmayla elde edilen aşama, başarı ve uzmanlıktır. Meslekte yetişmişlik, uzmanlaşmak suretiyle en üst derecelere kadar varma durumudur.
Kariyer denilince ilk akla bir meslekte yetkinlik kazanma, o meslek uzmanlaşma ve çalışılan iş ve kurumda üst düzeyler ulaşma gelmektedir. Daha çok meslek seçimi ifade edilmektedir. Kariyer bir meslek seçimi ya da o meslekte ve çalışılan kurumda ilerleme süreci değildir. Kariyer; profesyonel koç ve eğitmen Müge Çevik’in ifadesiyle; kişinin kendisini hayatı içinde ve profesyonel olarak hayatını kazandığı alanda, bir noktadan bir noktaya taşımasıdır. Bu tanımda kişinin kendi hayatı içinde de kendisini bir noktadan bir noktaya taşması da söz konusudur. Kişi alt gelir ve kültür düzeyi düşük bir statüden ise orta ve üst gelir ve kültür düzeyine çıkması bir kariyerdir.
Kariyer bir süreçtir. Bu süreç ne kadar erken başlatılırsa kişi için o kadar yararlıdır. Aslında çocukluk dönemlerinde ‘büyüyünce ne olacaksın?’ sorusuyla hepimiz karşılaşmışızdır. Geçirdiğimiz yaşantılara, aldığımız rol modellere ve özentiye göre polis, subay, doktor, öğretmen, pilot, mühendis vb. cevaplar vermişizdir. Bu soruya verilen cevaplar çocukluk hayallerini içinde barındırmaktadır. Sahip olunan yetenekler, ilgiler ve değerler gibi kişisel özellikler göz önüne alınmadan verilen cevaplardır. Bu cevaplarla kariyer planlaması da yapılmaya başlanmaktadır. Ancak dar anlamada bir kariyer planlaması söz konusudur. Sadece kişinin bir meslek seçimi ifade edilmektedir.
Çocukluk ve ortaokul döneminde formel bir kariyer planlamasından söz edilemez. Çünkü bu yaş döneminde kariyer planlaması için yeterli olgunluk düzeyine ulaşılamamıştır. Kariyer planlama basamaklarından kendini tanıma, vizyon belirleme ve meslek seçiminin aşamalarından mesleğe yönelmeden söz edilebilir.
Bu dönemde çocuğun kendini tanımaya ihtiyacı vardır. Sahip olduğu yeteneklerini, ilgi alanlarını, değerlerini ve kişilik özelliklerini keşfetmelidir. Bunun içinde sanatsal, kültürel, sportif, akademik ve bilimsel faaliyetler içinde yer almalıdır. Geçirdiği deneyimler, başarı ve başarısızlıklar, bu faaliyetlerden haz duyup duymama onun kendisini keşfetmesine yardımcı olacaktır.
Bu dönemde çocuğun nasıl bir insan olduğu, gelecekte nasıl bir insan olmak istediği, nasıl bir hayat yaşamak istediği, hayatını nasıl kazanacağı konusunda konuşularak perspektif kazandırılmaya çalışılmalıdır. Çocuğun şu anki durumu ile gelecekte ulaşmayı düşündü nokta konusunda düşündürülmeye çalışılmalıdır. Kendini keşfetme bu alanda da yürütülmelidir.
Ortaokul döneminde özellikle son dönemlerinde meslek anlamında hayaller biraz daha gerçeğe dönüşmektedir. Kendini tanıma faaliyetlerine dayalı olarak çocukluktan itibaren dile getirdiği mesleklerin pekte uygun olamadığı fark edilir. Hiç düşünmemiş olduğu meslekler cazip gelebilmektedir. Kendine yönelik bilgiler ve mesleklere ait bilgiler arttıkça mesleki tercihler değişmektedir.
Bu dönemde olsun bundan sonraki ortaöğretim döneminde olsun çocukta fiziksel, ruhsal, sosyal ve akademik gelişim devam etmektedir. Gelişime dayalı olarak bireysel özellikler de değişebilmektedir. Bu nedenle bu dönemde net açık bir kariyer planlamasından söz edilemez. Ancak bu dönemde çocukta bir kariyer kavram kazandırılmalıdır. Kariyer planı hazırlama bilinci geliştirilmelidir.
